VIDOVDAN – KULT BOGA SVETOVIDA KOJI TRAJE

Duša slovenska (35)

Četvoroglavi bog Svetovid 

Umetnički spomenik na rtu Arkona

Vidovdan je jedan od najvećih praznika srpskog naroda. Slavi se 28. juna a od 1892. godine u Srpskoj pravoslavnoj crkvi postaje liturgijski praznik posvećen Sv. Knezu Lazaru i sv. mučenicima srpskim i zvanično dobija ime Vidovdan. Ovaj praznik se ne vezuje za ranohrišćanskog sveca Sv. Vida koga slavi Rimokatolička crkva već za kult poštovanja staroslovenskog paganskog božanstva Svetovida.

Svetovid je bog obilja i rata i prema podacima iz Velesove knjige pretpostavlja se da je bio bog Srba. Posebno je poštovan u Arkoni, na ostrvu Rujan i kod Srba na Balkanu. Razvojem hrišćanstva Svetovidova kultna mesta zamenjivana su crkvama posvećenim Svetom Vidu. Statue četvoroglavog Svetovida su rušene a Sloveni pokrštavani u hrišćane. Brojni kumiri (kipovi) su bili uništeni od strane hrišćana tokom krstaških ratova protiv Zapadnih Slovena ili po pokrštavanju u toku srednjeg veka.

Loris Tuksen: Danski biskup ruši kip boga Svetovida u Arkoni 

(slika iz 1894. godine)

U VII veku ostrvo Rujan je naselilo slovensko pleme Rujani. Osnovali su slovensku kneževinu čiji je politički i religijski centar bio utvrđeni hram Svetovida na rtu Arkana, na najsevernijoj tački ostrva. Na Vidovdan, 28. juna 1168. godine, Danci predvođeni biskupom Absalonom i kraljem Valdemarom uništili su glavni centar slovenske religije, grad, tvrđavu i svetilište Arkonu, najsvetije mesto severozapadnih Slovena. Vidovdan, dan na koji se desila ova pošast po Slovene, izabran je namerno. To je bio praznik Svetog Vita Korvejskog, čime su hrišćanski pobednici želeli jednom za svagda da učine kraj kultu vrhovnog slovenskog boga Svetovida i da ga zamene praznikom hrišćanskog sveca, sličnog imena. Žitelji poražene države su preobraćeni u hrišćanstvo. Uspostavljena je monarhija na ostrvu pod danskim patronatom. Istorijska slika Lauritsa Tuxena iz 1894. godine označava ovaj, za Dance neobično važan istorijski događaj. Utemeljenje danske države počiva na slomu paganske slovenske religije.

Ostrvo Rujan

Danas, poznato turističko ostrvo Rügen (slovenski - Rujan) na Baltičkom Moru (Nemačka) ima mnogo mesta (sela, zaseoka, brežuljaka) koja u sebi nose reč „sveti". Svantov, na primer, ili Sveta Gora, brdo nekadašnjeg paganskog kulta, koje i danas, u dvadeset i prvom veku nosi to ime, što nije ni čudno ako se zna da je ostrvo Rujan predstavljalo Svetu Goru paganske religije svih Slovena.

Alfons Muha: "Praznik Svetovida"

 (slika iz 1912. godine)

U slovenskom narodu, i pored primanja hrišćanstva, zadržali su se običaji slavljenja boga Svetovida, boga sa četiri glave, kojima može da istovremeno gleda na sve četiri strane sveta. On je „onaj koji vidi svet“, bog koji zna sve. Veruje se da njegov um nadmašuje vreme i da su mu poznati i prošlost, i sadašnjost, i budućnost.

Zapisano je verovanje da se „na Vidov dan iznosi sve ruho napolje, da se vidi na vetru, i svako seme, koje je ostalo neposejano na sunce, da ogreje u taj dan sunce, te da nikne do nove godine“. Na ovaj dan, u zoru se umiva rosom, beru se lekovite trave među kojima je i vidova trava. Iznosi se novo ruho i mladina oprema na sunce – da se vidi, pevaju ritualne pesme.

Čuvena slika Alfonsa Muhe “Praznik Svetovida” (1912.) iz ciklusa o životu Starih Slovena dočarava nam magiju vere koja maštu uzdiže do istine.

Literatura:

- ISTORIJA RELIGIJE, Aleksandar Menj
- SLOVENSKA MITOLOGIJA – Enciklopedijski rečnik
- ENCIKLOPEDIJA MITOVA I MITOLOGIJE
- PAD ARKONE ILI SUMRAK SLOVENSKOG PAGANIZMA, Rastko Kostić

Za SRPSKU TELEVIZIJU USA priredila: Nadica Janić

Veza: Arhiva STV USA Stari sajt

Veza: STV USA Novi sajt